Jakie są rodzaje katastrof budowlanych?
Rodzaje katastrof budowlanych dzieli się w zależności od ich przyczyn i skutków:
- Zawalenie się budynku – polega na całkowitym lub częściowym zniszczeniu konstrukcji nośnej, najczęściej na skutek błędów projektowych, wykonawczych lub eksploatacyjnych.
- Uszkodzenia fundamentów – mogą prowadzić do osiadania budynku, pęknięć ścian, a w skrajnych przypadkach do jego zawalenia.
- Katastrofy powodowane działaniem ognia – pożary niszczą konstrukcję budynku, w wyniku czego dochodzi do utraty stabilności konstrukcyjnej.
- Katastrofy wywołane działaniem czynników atmosferycznych – takie jak zawalenie się dachu pod ciężarem śniegu czy osunięcia ziemi pod wpływem intensywnych opadów deszczu.
- Eksplozje gazu – skutkujące nagłym zawaleniem się części budynku, najczęściej z powodu nieszczelności instalacji gazowej lub niewłaściwego użytkowania urządzeń gazowych.
- Katastrofy hydrotechniczne – w tym pęknięcie tamy czy wału przeciwpowodziowego, prowadzące do zalania terenów mieszkalnych i infrastruktury.
W przeważającej większości katastrofom ulegają budynki mieszkalne, w dalszej kolejności gospodarcze lub inwentarskie. Inne budynki to magazynowe, obiekty użyteczności publicznej i przemysłowe.
Jakie są skutki katastrofy budowlanej dla inwestora, wykonawcy i użytkowników budynku?
Katastrofy budowlane niosą negatywne skutki dla każdej z zaangażowanych stron:
- Dla inwestora – przede wszystkim straty finansowe, pociągnięcie do odpowiedzialności cywilnej i prawnej, a nawet konieczności odbudowy obiektu na własny koszt.
- Dla wykonawcy – ryzyko odpowiedzialności karnej, konieczność wypłaty odszkodowań, utrata reputacji i możliwości realizacji kolejnych inwestycji.
- Dla użytkowników – zagrożenie zdrowia i życia, konieczność ewakuacji, a w przypadku mieszkańców budynków – utrata miejsca zamieszkania.
Kto ponosi odpowiedzialność za katastrofę budowlaną?
To, na jakim podmiocie spoczywa odpowiedzialność, zależy od przyczyny katastrofy. Jeśli są to błędy projektowe, odpowiedzialność ponosi projektant, jeśli doszło do naruszenia zasad budowlanych – wykonawca. Właściciel lub zarządca budynku jest odpowiedzialny w przypadku nie dopełnienia obowiązków konserwacyjnych. Warto wiedzieć, że wina może leżeć też po stronie użytkowników budynku, jeśli przyczynę stanowiły nielegalne przeróbki. Obowiązki osób odpowiedzialnych koncentrują się głównie na działaniach związanych z bezpieczeństwem, czyli ratowaniem życia, zdrowia i mienia ludzi oraz ochroną środowiska. W ten sposób można ograniczyć skutki katastrofy i wynikające z niej zagrożenia dla otoczenia. Odpowiedzialność jest regulowana prawnie, w związku z czym nie stosowanie się do przepisów może skutkować karą aresztu albo ograniczenia wolności lub karą grzywny.
Jakie kroki należy podjąć w przypadku wystąpienia katastrofy budowlanej?
W pierwszej kolejności należy udzielić pomocy ewentualnym poszkodowanym (akcja ratunkowa), zabezpieczyć miejsce katastrofy i powiadomić właściwe organy administracji o zdarzeniu. Użytkownicy budynku powinni wyłączyć instalację gazową, elektryczną i wodną, zabrać ze sobą dokument tożsamości i inne ważne dokumenty, żywność, koce, odzież, pieniądze. Jeśli nie jest możliwe opuszczenie budynku drzwiami wejściowymi, należy szukać innej drogi ucieczki, np. oknem. Jeśli droga opuszczenia budynku jest całkowicie odcięta, należy wywiesić w oknie białe prześcieradło lub obrus na znak dla ratowników. Teren katastrofy powinna zabezpieczyć policja, zadaniem służb ratowniczych jest ratowanie ludzi i mienia. Służby nadzoru budowlanego odpowiedzialne są za ustalenie okoliczności i skutków zdarzenia.
Do procedur prawnych i administracyjnych po wystąpieniu zdarzenia należą:
- Zgłoszenie zdarzenia do odpowiednich organów, w tym inspektoratu nadzoru budowlanego oraz służb ratunkowych.
- Ekspertyza techniczna oceniająca przyczyny katastrofy i zakres zniszczeń.
- Decyzja administracyjna, która może obejmować nakaz rozbiórki, odbudowy lub wzmocnienia konstrukcji.
- Postępowanie sądowe, jeśli doszło do naruszenia przepisów budowlanych lub innych zaniedbań.
Prawo budowlane nakazuje powołanie komisji w celu ustalenia przyczyn i okoliczności katastrofy oraz zakresu czynności niezbędnych do likwidacji zagrożenia. W skład takiej komisji będą wchodzić:
- przedstawiciele właściwego organu nadzoru budowlanego, czyli przewodniczący komisji,
- przedstawiciele innych zainteresowanych lub właściwych rzeczowo organów administracji rządowej, czyli wojewoda, konserwator zabytków, komendant miejski itp.,
- przedstawiciele samorządu terytorialnego zgodnie z ich właściwością, czyli wójt, burmistrz, prezydent miasta bądź jego pełnomocnik.
Dodatkowo do komisji mogą zostać powołani rzeczoznawcy budowlani lub inne osoby posiadające właściwe kwalifikacje zawodowe, w zależności od genezy katastrofy budowlanej.
Ekspertyzę techniczną mogą wykonać osoby z odpowiednią wiedzą i kwalifikacjami. W skomplikowanych przypadkach wykonuje ją rzeczoznawca budowlany wpisany do centralnego rejestru osób posiadających uprawnienia budowlane i centralnego rejestru rzeczoznawców budowlanych, a także na listę członków właściwej izby samorządu zawodowego, po okazaniu zaświadczenia wydanego przez tę izbę. Ekspertyza musi obejmować ocenę stanu technicznego obiektu w momencie po katastrofie, o ile nie uległ całkowitej destrukcji, a także dane pozwalające na rozstrzygnięcie w kwestii kontynuowania budowy, użytkowania bądź rozbiórki obiektu.
Zakres działań koniecznych do usunięcia skutków katastrofy zależy od jej skali i przeznaczenia zniszczonego budynku.
Jakie przepisy regulują bezpieczeństwo konstrukcji budowlanych?
Bezpieczeństwo konstrukcji budowlanych jest regulowane przede wszystkim przez Prawo budowlane, które określa wymagania dotyczące projektowania, budowy i eksploatacji budynków. Polskie Normy Budowlane (PN) zawierają szczegółowe wytyczne dotyczące materiałów i technologii. Zakres odpowiedzialności odszkodowawczej za szkody spowodowane wadami budowlanymi określa Kodeks cywilny. Dodatkowo techniczne warunki użytkowania obiektów budowlanych są precyzowane przez Rozporządzenia Ministra Infrastruktury.
Jak zapobiegać katastrofom budowlanym?
Nie wszystkie sytuacje da się przewidzieć, jednak aby zapobiegać katastrofom budowlanym, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad:
- Rzetelne planowanie inwestycji – korzystanie jedynie z usług wykwalifikowanych inżynierów i architektów.
- Przestrzeganie norm i przepisów budowlanych – stosowanie się do obowiązujących standardów technicznych w celu ochrony budynków i ich użytkowników.
- Regularne przeglądy techniczne – kontrolowanie stanu budynków zgodnie z wymaganiami prawa budowlanego.
- Wysokiej jakości materiały – unikanie tanich zamienników o wątpliwej wytrzymałości.
- Systematyczne szkolenia dla pracowników budowlanych – w celu zwiększenia świadomości zagrożeń i przestrzegania prawidłowych procedur w pracy.
- Odpowiednie ubezpieczenia – polisa, taka jak ubezpieczenie przedsiębiorcy, może pomóc w minimalizacji strat finansowych.
Szczególnie dużą uwagę należy przyłożyć do regularnych inspekcji i przeglądów. Powinny one być prowadzone przez uprawnione do tego osoby. Regularne inspekcje mają przede wszystkim zapewnić bezpieczeństwo użytkownikom budynku, zapobiegać tragediom ludzkim i dużym stratom materialnym. W ten sposób można wcześniej wykryć oznaki uszkodzeń póki są niewielkie, przed ich rozwojem w poważne i kosztowne do naprawienia. Ma to szczególne znaczenie w przypadku elementów takich jak fundamenty, dachy, systemy hydrauliczne i elektryczne. Systematyczna konserwacja i ewentualne naprawy pomagają w utrzymaniu, a nawet zwiększeniu wartości nieruchomości. Obiekt utrzymywany w dobrym stanie jest po prostu bardziej atrakcyjny w oczach potencjalnych kupców lub najemców. Przepisy prawne wymagają ponadto regularnych inspekcji pewnych rodzajów budynków, w tym publicznych oraz obiektów użyteczności publicznej. Brak stosowania się do nich może skutkować sankcjami prawnymi, karami finansowymi czy zamknięciem obiektu. Podczas inspekcji kontroluje się elementy takie jak struktura i fundamenty, dach i system odwodnienia, instalacje elektryczne i hydrauliczne, systemy przeciwpożarowe, wyjścia ewakuacyjne i oznakowania, a także izolacja oraz wentylacja.
Ubezpieczenie „Bezpieczny Przedsiębiorca Plus” zapewnia kompleksowe zabezpieczenie z możliwością indywidualnego dopasowania. To najatrakcyjniejsza opcja dla wspólnot mieszkaniowych, hoteli, moteli, pensjonatów, domów wypoczynkowych, restauracji, punktów gastronomicznych, aptek, przychodni weterynaryjnych, salonów optycznych, zakładów fryzjerskich czy kosmetycznych oraz innych klientów dbających o swoje bezpieczeństwo.
Jak wynika ze statystyk, w Polsce główną przyczyną katastrof budowlanych są zdarzenia losowe, związane z działaniem czynników atmosferycznych. Przeciwdziałanie tego typu zdarzeniom jest więc bardzo utrudnione. Trzeba podejmować działania prewencyjne w postaci unowocześniania obiektów i technologii prowadzenia robót, a także, w miarę możliwości, wzmacniać konstrukcje istniejących już obiektów. Kluczowe jest również odpowiedzialne podejście uczestników procesu budowlanego, właścicieli lub zarządców obiektów budowlanych do swoich obowiązków. Wówczas zminimalizowany zostanie wpływ czynnika ludzkiego na występowanie katastrof, a ewentualne zdarzenia zostaną zredukowane do tych losowych. Jeśli katastrofa budowlana przydarzy się mimo zachowania wszelkich starań, należy powiadomić odpowiednie organy administracji publicznej, a następnie współpracować z nimi. Każda osoba będąca uczestnikiem procesu budowlanego i zarządzająca obiektem powinna mieć świadomość, jakie konsekwencje niesie nieodpowiedzialne podejście do swoich obowiązków. Szybka reakcja jest bardzo ważna w kontekście zahamowania rozwoju dalszych szkód.
